Trong bài viết hãy cùng Vntonghop.com trôi về xã hôi thời đại Lê Sơ tìm hiểu về thân phận, cuộc sống của những cô gái được gọi chung là kỹ nữ vốn bị nhiều tiếng xấu trong xã hội phong kiến nói chung.
Bí ẩn về cuộc sống của KỸ NỮ bán hoa thời Lê Sơ KỸ NỮ THỜI LÊ SƠ.
Nhã nhạc, có ý nghĩa "âm nhạc tao nhã", là thứ âm nhạc được biểu diễn trong cung đình các nước Á Đông. Nhã nhạc xuất hiện sớm nhất có lẽ vào thời Chu bên Trung Quốc sau đó lan tỏa đến các nước xung quanh như Việt Nam, Triều Tiên và Nhật Bản. Các triều đại quân chủ Việt Nam hết sức coi trọng và phát triển nhã nhạc, và loại hình âm nhạc này trở thành một biểu tượng cho vương quyền về sự trường tồn, hưng thịnh của triều đại. nhà Lê sơ chính là giai đoạn đỉnh cao của phong kiến Việt Nam, nên chắc chắn rằng Nhã Nhạc cũng sẽ được hết sức coi trọng và phát triển hơn thời Lý Trần. Mà biểu diễn loại hình âm nhạc này trong cung đình thì không thể thiếu các ban nữ nhạc và các cung nữ ca múa hay nói cách khác là không thể thiếu lực lượng Cung Kỹ. Muốn xây dựng và phát triển nhã nhạc cung đình thì không thể không phát triển lực lượng Cung Kỹ trong cung. Việc xây dựng và phát triển Nhã Nhạc cung đình thời Lê Sơ đã được ghi lại trong sử sách.
Năm 1437 Lê Thái Tông lệnh cho Nguyễn Trãi và Lương Đăng tiến hành soạn nhã nhạc.
ĐVSKTT có chép:
“ Tháng giêng .... Sai Hành Khiển Nguyễn Trãi và Lỗ Bộ Ty Giám Lương Đăng đốc suất làm loan giá, nhạc khí và dạy tập nhạc múa. Tháng 5.. Về nhạc thì có nhạc tế giao, nhạc tế miếu, nhạc tế ngũ tự, nhạc cứu khi có nhật thực, nguyệt thực, nhạc đại triều, nhạc thượng triều, nhạc cửu tấu khi đại yến, nhạc dùng trong cung, không thể dùng nhất loạt được.”
KVĐSTGCM có chép:
“ Tháng 9, hoạn quan Lương Đăng dân nhã nhạc mới. Nhạc này mô phỏng nhạc khí của nhà Minh làm ra. Nhạc tấu ở trên nhà có: Trống cái, bộ khánh, bộ chuông, đàm cầm, đàn sắt, sinh, tiêu, quản, thược, chúc, ngữ, huân, trì. Nhạc tấu ở dưới thềm có: phương hưởng, không hầu, đàn tỳ bà và quản dịch”.
Theo Vũ Trung Tùy Bút của Phạm Đình Hổ còn cho biết khoảng năm 1471 Lê Thánh Tông lệnh cho các đại thần Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Lương Thế Vinh... kê cứu âm nhạc Trung Hoa hiệp vào quốc âm ta, đặt ra hai bộ Đồng văn và Nhã nhạc, do quan Thái thường trông coi. Đây là những ghi chép đầu tiên về việc một triều đại phong kiến Việt Nam đặt một chức quan nhằm quản lý hoạt động âm nhạc trong cung đình xưa.
Ngoài những ghi chép về việc nghiên cứu cũng đặt ra các quy chế trong âm nhạc cung đình thì, những ghi chép về việc ăn chơi, đắm chìm trong tửu sắc các vua cuối thời Lê Sơ như Uy Mục, Tương Dực cũng đều cho ta thấy được sự phát triển của âm nhạc cung đình nói chung và lực lượng Cung Kỹ thời Lê Sơ nói riêng.
Cung Kỹ thời Lê Sơ phát triển thì chắc chắn Ca Kỹ cũng sẽ phát triển không kém cạnh. Thực tế thì Cung Kỹ chính là lực lượng Ca Kỹ trong cung, chúng ta tạm thời có thể chia Ca Kỹ thành hai thành phần đó là: Ca Kỹ trong cung (Cung Kỹ) và Ca Kỹ chốn dân gian. Lực lượng Cung Kỹ thực tế là phần nhiều được tuyển chọn từ những người con gái xinh đẹp có tài ca hát trong dân gian mà ra cả. Sách xưa có ghi chép âm nhạc chốn dân gian thời Lê Sơ như sau.
Theo ĐVSKTT và KĐVSTGCM thì năm 1437 vua Lê Thái Tông theo lời Lương Đăng đã cho bỏ thể loại hát chèo trong lễ tế thái miếu vì cho rằng thể loại hát chèo là âm nhạc dân gian không phù hợp với nhã nhạc trong cung đình. Âm nhạc trong dân gian phát triển thì đòi hỏi, chính quyền cũng cần có cơ chế để quản lý. Dưới thời Lý theo sách KĐVSTGCM và Việt Nam ca trù biên khảo thì dưới thời lý đã có cơ chế quản lý những ca nhi, con hát, ả đào... người đứng đầu (cũng) được gọi là quản giáp, thì tương tự như vậy, dưới thời Lê Sơ cũng có những cơ quan đặc trách để quản lý âm nhạc dân gian cũng như những người hành nghề Ca Kỹ.
Sách Vũ Trung Tùy bút có chép như sau:
“Khoảng năm Hồng Đức, nhà Lê ... đến như âm nhạc dân gian thì đặt ty giáo phường coi giữ”. Theo ghi chép của các văn bia còn sót lại, thì ty giáo phường là một tổ chức quản lý hoạt động ca xướng tương đương cấp huyện. Giáo phường các xã thuộc về Ty giáo phường của huyện. Ty giáo phường huyện quản lý hoạt động của các giáo phường các xã trong huyện(1). Việc thành lập ty giáo phường chứng tỏ các thể loại âm nhạc trong dân gian và lực lượng Ca Kỹ dân gian như: ả đào, ca nương,... đã hết sức phát triển.
Tuy phát triển như vậy, nhưng dưới thời Lê Sơ khi mà xã hội phong kiến tập quyền đạt đến đỉnh điểm, cùng với đó là sự “thịnh vượng” của Nho Giáo thì thân phận người Ca Kỹ không còn được coi trọng như thời Lý, Trần mà thay vào đó là phải chịu một sự khinh rẽ nhất định. Dưới thời Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông nhà Lê Sơ đã đề ra những điều luật qua đó cấm những người có thân phận là Ca Kỹ và con cháu không được ra thi cử. Việc này được kéo dài cho đến thời Lê Trung Hưng đối với Đàng Ngoài. ĐVSKTT có chép:
“Năm 1462... nhà phường chèo, con hát ... và con cháu thì không được dự thi”
“Năm 1499... phường chèo, con hát cùng với con cháu hạng ấy thì không được bổ làm quan”.
Ngoài ra Quốc Triều Hình Luật thời Lê Sơ cũng có điều luật cấm quan lại và con cháu lấy các Ca Kỹ làm vợ:
“Các quan lại lấy đàn bà con gái làm nghề hát xướng, dù lấy làm vợ hay làm hầu, đều phải phạt 70 trượng và lưu đày, con cháu các quan lấy hạng phụ nữ kể trên, phạt 60 trượng và buộc ly dị”
Bí ẩn về cuộc sống của KỸ NỮ bán hoa thời Lê Sơ KỸ NỮ THỜI LÊ SƠ.
1. Thân phận Kỹ Nữ dưới thời Lê Sơ.
Thời Lê Sơ là thời đại mà xã hội phong kiến chuyên chế ở Việt Nam đạt đến cực đỉnh. Dưới thời Thái Tổ, Thái Tông và đặc biệt là thời Thánh Tông, nước Đại Việt trở nên cường thịnh, phát triển mạnh mẽ đạt được nhiều thành tựu về kinh tế, quân sự, xã hội và có sức ảnh hưởng mãnh mẽ trong khu vực. Như các bạn đã biết sự phát triển của nghề làm Kỹ Nữ ở một đất nước hoặc vùng nào đó phụ thuộc rất nhiều vào sự phát triển của kinh tế, xã hội. Dưới thời Lê Sơ kinh đế Đại Việt phát triển như vậy thì chắc lực lượng Kỹ Nữ cũng sẽ có những bước chuyển mình mạnh mẽ, quy và tính chất cũng sẽ lớn hơn nhiều so với các triều đại trước kia.2. Thân phận Cung Kỹ trong cung đình thời Lê Sơ.
 |
| minh hoa |
3. Bí ẩn về thân phận Ca Kỹ thời Lê Sơ.
Cung Kỹ thời Lê Sơ phát triển thì chắc chắn Ca Kỹ cũng sẽ phát triển không kém cạnh. Thực tế thì Cung Kỹ chính là lực lượng Ca Kỹ trong cung, chúng ta tạm thời có thể chia Ca Kỹ thành hai thành phần đó là: Ca Kỹ trong cung (Cung Kỹ) và Ca Kỹ chốn dân gian. Lực lượng Cung Kỹ thực tế là phần nhiều được tuyển chọn từ những người con gái xinh đẹp có tài ca hát trong dân gian mà ra cả. Sách xưa có ghi chép âm nhạc chốn dân gian thời Lê Sơ như sau.
Theo ĐVSKTT và KĐVSTGCM thì năm 1437 vua Lê Thái Tông theo lời Lương Đăng đã cho bỏ thể loại hát chèo trong lễ tế thái miếu vì cho rằng thể loại hát chèo là âm nhạc dân gian không phù hợp với nhã nhạc trong cung đình. Âm nhạc trong dân gian phát triển thì đòi hỏi, chính quyền cũng cần có cơ chế để quản lý. Dưới thời Lý theo sách KĐVSTGCM và Việt Nam ca trù biên khảo thì dưới thời lý đã có cơ chế quản lý những ca nhi, con hát, ả đào... người đứng đầu (cũng) được gọi là quản giáp, thì tương tự như vậy, dưới thời Lê Sơ cũng có những cơ quan đặc trách để quản lý âm nhạc dân gian cũng như những người hành nghề Ca Kỹ.
Sách Vũ Trung Tùy bút có chép như sau:
“Khoảng năm Hồng Đức, nhà Lê ... đến như âm nhạc dân gian thì đặt ty giáo phường coi giữ”. Theo ghi chép của các văn bia còn sót lại, thì ty giáo phường là một tổ chức quản lý hoạt động ca xướng tương đương cấp huyện. Giáo phường các xã thuộc về Ty giáo phường của huyện. Ty giáo phường huyện quản lý hoạt động của các giáo phường các xã trong huyện(1). Việc thành lập ty giáo phường chứng tỏ các thể loại âm nhạc trong dân gian và lực lượng Ca Kỹ dân gian như: ả đào, ca nương,... đã hết sức phát triển.
Tuy phát triển như vậy, nhưng dưới thời Lê Sơ khi mà xã hội phong kiến tập quyền đạt đến đỉnh điểm, cùng với đó là sự “thịnh vượng” của Nho Giáo thì thân phận người Ca Kỹ không còn được coi trọng như thời Lý, Trần mà thay vào đó là phải chịu một sự khinh rẽ nhất định. Dưới thời Lê Thánh Tông và Lê Hiến Tông nhà Lê Sơ đã đề ra những điều luật qua đó cấm những người có thân phận là Ca Kỹ và con cháu không được ra thi cử. Việc này được kéo dài cho đến thời Lê Trung Hưng đối với Đàng Ngoài. ĐVSKTT có chép:
“Năm 1462... nhà phường chèo, con hát ... và con cháu thì không được dự thi”
“Năm 1499... phường chèo, con hát cùng với con cháu hạng ấy thì không được bổ làm quan”.
Ngoài ra Quốc Triều Hình Luật thời Lê Sơ cũng có điều luật cấm quan lại và con cháu lấy các Ca Kỹ làm vợ:
“Các quan lại lấy đàn bà con gái làm nghề hát xướng, dù lấy làm vợ hay làm hầu, đều phải phạt 70 trượng và lưu đày, con cháu các quan lấy hạng phụ nữ kể trên, phạt 60 trượng và buộc ly dị”
